در آستانه ی روز کتاب کتابخوانی و کتابدار
مروری بر کارنامه کتاب های منتشر شده نویسندگان کتاب اولی مجموعه ادبیات خلاق
«وقتی می شود با آموزش نویسنده شد !»
سال ۱۳۹۰ سرآغاز کلاسهای «ادبیات خلاق» با تدریس وحید ضیائی در سراسر کشور بود. این کلاسها درکتابخانه‌های عمومی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و دیگر مراکز فرهنگی و هنری دولتی و خصوصی شکل گرفت و درست برخالف مسیر ادبیات دانشگاهی ما که به قول مرحوم «سیدحسن حسینی» ذوق ادبی را باید کنار در ورودی دانشگاه تحویل داد و داخل رفت و ذوق کش هستند تا ذوق پرور، با شیوهای جدید از آموزش ادبیات خلاق که در دیگر کشورها نیز بارها آزموده شده است، شروع به کار کرد. این کلاس ها با ایده اجرای شیوههای متفاوت آموزش ادبیات در شاخه های (شعر، داستان، نقد ادبی، پژوهش و نویسندگی و ترجمه) برای نخستین بار با طراحی و تدریس «وحید ضیائی» اجرا میشد.
پرورش صحیح استعداد های منحصر بفرد در حوزه نویسندگی علی الخصوص افرادی که به علت دور بودن از پایتخت امکان آموزش حرفهای را ندارند، افزودن بر میراث ادبی مکتوب کشور، افزایش خواندن و امانت کتاب، بالا بردن سطح فرهنگی برنامه های کتابخانه ها و مراکز فرهنگی دولتی و خصوصی در ایران، تربیت نویسندگان و کتابخوانان حرفهای، افزایش عضو کتابخانه ها و در نهایت انتشار حاصل فکری –آموزشی این کلاسها درقالب کتاب نوشته شده توسط هنرآموزان، بزرگترین دستاورد این کلاسها است که انجام پذیرفته و خواهد پذیرفت.
وحید ضیایی مدرس و مبدع این دوره ها، رشته زبان و ادبیات فارسی را تا مقطع دکتری ادامه داده و تاکنون ۲۳ عنوان کتاب از این نویسنده، شاعر و پژوهشگر منتشر شده است.
در طی سال‌های اخیر کلاسهای ادبیات خلاق بصورت کارگاه‌های سه روزه نیز در اقصی نقاط کشور برگزار شده و برای سهولت دسترسی آحاد علاقمندان برنامه‌ریزی و اجرای برخی از کلاسها بصورت مجازی و نیمه‌حضوری نیز امکان‌پذیر شده است. استقبال خوب علاقمندان به ادبیات فارسی از خارج کشور نشانه همین رویکرد تازه می‌باشد. حاصل فعالیت دوازده ساله این مجموعه افزودن بیست و پنج هزار نسخه کتاب به میراث ادبی ایران عزیز است .
به همین بهانه مروری داریم به برخی آثار منتشر شده این مجموعه تا کنون :
مجموعه «سبدی شعر و ترانه» سروده های بهرام خیری دبیر و خواننده ی اردبیلی که نخستین مجموعه از ترانه ها ، تصنیف ها و غزل هایش را در این مجموعه گرد آوری و منتشر کرد . خیری سالها به عنوان معلم رشته های خلاق هنری در دوره دبیرستان تدریس کرده و شاگردان بسیاری از او بعد ها جزو هنرمندان نامی موسیقی اردبیل شدند تشویق های سرشار از انرژی این دبیر علاقمند یاداور دوران طلایی پرورش هنری دانش آموزان است.
کتاب پژوهشی «تذکره شاعران اردبیل» پژوهش و نگارش زهره قاسمی مجموعه ای از معرفی بیش از چهارصد شاعر اردبیلی از آغاز حضور میراث مکتوب تا آغاز دوره ی مشروطیت است . بعد ازانتشار این کتاب بود که حرکت جمع آوری و انتشار تذکره های قدیمی و معاصر از شاعران قدیمی اردبیل و آذربایجان بطور جدی مورد توجه قرار گرفت و به نحوی قفل چندین ساله پژوهش در زندگی نامه شاعران متعدد اردبیلی بخصوص شاهزادگان صفوی و قاجار که بیشترین آثار مکتوب ادبی را داشتند، کلید خورد . جلد دوم این اثر در حال پژوهش می باشد .
ترجمه یکی از دغدغه های اصلی بسیاری از نو قلمان نسل حاضر است . مرور کتب لاتین اهدایی دکتر عبدالله توکل مترجم نامی اردبیلی الاصل در گنجینه نویسندگان استان اردبیل ( پیش از جمع آوری این مجموعه ) بهانه ای بود تا یکی از این کتابها توسط مترجم جوانی ترجمه شود . «افسانه‌های فولکلور روسیه» مجموعه ای از داستان های فولکلور روسی ست که با ترجمه الناز رستم نژاد روانه بازار کتاب شد .
در حوزه ی پژوهش های شعر امروز ا
یران کتاب « اساطیر دور اساطیر دیگر : پژوهشی در طرزهای شعری متفاوت ایران»اثر مریم محمدی یک نمونه استثنایی ست چرا که میر شکاک و قزوه کنار رویایی و بهبهانی با رویکردی شناختی مورد بررسی قرار گرفته اند . یعنی آوانگاردیسم ادبی تنها یک رویکرد روشنفکرانه در نظر گرفته نشده است . بازتاب چنین اثری در فضای ادبی اوایل دهه نود بحث برانگیز بود . از هوشنگ ایرانی که جیغی بنفش کشید تا احمد رضا احمدی با موج نو، یدالله رویایی با شعرِ حجم، بهرام اردبیلی با شعرِ دیگر، سیمین بهبهانی با غزلِ نو، رضا براهنی با جنبشِ متفاوتِ شعر و نقد، سید علی صالحی با موج ناب و شعرگفتار، علی باباچاهی با شعرِ پسانیمایی، طاهره صفارزاده با اشعارِ سپیدِ آیینی، یوسف‌علی میرشکاک و شعرِ عصیان، علیرضا قزوه و شعرِ متفاوت مقاومت، ایرج ضیایی و شعرِ اشیا، مهرداد فلاح و خواندیدنی، علیرضا پنجه ای و شعرِ دیداری، اکبر اکسیر و شعرِ فرانو، ابوالفضل پاشا و شعرِ حرکت …
این کتاب به دنبال تحلیل یا تبلیغ مکتبِ فکری و شعری هیچکدام از این افراد نیست و تنها پیشنهادی ست برای آن دسته از افرادی که قصد مطالعه و رسیدن به شناخت اولیه‌ای از شعر امروز را دارند؛ از دانش آموزان دبیرستانی تا دانشجویان، شاعران، نویسندگان، منتقدان و تمام علاقمندان حوزه‌ی ادبیات.
در ادامه معرفی شاعران امروز ایران با توجه به اهمیت سرایندگان دهه هشتاد که بیشترشان متولد بعد از انقلاب بودند کتاب «خیابان‌های سرخ کوچه‌های عجیب : گزیده شعر عاشقانه دهه هشتاد به پژوهش و نگارش مونا فلاحی منتشر شد . اگر زبان عامل قدرت باشد ، زبان پریشی و پریشانی شعر هفتاد ، در توالی اتفاقات و کسب نتایج هر حادثه ی آنی ، به تولد شعری تازه از نسلی تازه انجامید . نسلی که در بستر حقیقت جاری بعد از انقلاب ، با نتایج ماهوی آن زیسته ، جان و دل تجربه ی جنگی بزرگ را از سر گذرانده و اکنون در آستانه ی جوان سالی ، هم پای حوادث پیاپی جهانی از جوانی می گذشت. احمد بیرانوند, آرش نصرت الهی, افشین کریمی فرد, الهام اسلامی, بهاره رضایی, جلیل صفربیگی, حسین فاضلی, حکیمه ظفری ، داوود ملک زاده, رسول پیره, رسول رخشا, رسول یونان, سینا علی محمدی, شبنم آذر, مزدک پنجه ای, مهدی مرادی, مهدی مظفری ساوجی, میثم ریاحی, نرجس کیخا و وحیده سیستانی از ایندسته شاعرانند که به معرفی ایشان و جنبه های عاشقانه ی شعری شان پرداخته شده است .
مجموعه شعر« در صلیب یاکریم ها » سروده های سپید سهیلا بنیادی اینبار با رویکردی برون مرزی دوزبانه منتشر شد . نسخه فارسی و ترکی استامبولی کتاب درحالی پخش می شد که حضور کتاب های شعر دوزبانه هنوز بین اهالی قلم زیاد مشهود و مشهور نبود .
اینبار استعداد یابی کلاس های ادبیات خلاق سمت داستان رفت و نخستین مجموعه داستان کوتاه مریم نیکنام « خلوت ابی» منتشر شد .
ادبیات خلاق اما همیشه با مباحث مشترک ادبیات و روانشناسی پیوندی عمیق داشته و مباحث کلاسی نیز خالی از فنون «شعر درمانی» و «قصه درمانی» نیست. کتاب پر مخاطب « قدرت باور پیوند روانشناسی و ادبیات به نگارش فرحناز نوروزی اثری متفاوت بود که مباحث انگیزشی از زبان سالک به قلم نوروزی و با گزین گویه هایی برگرفته تعالیم معنوی مثنوی با عنوان ( از زبان پیر به گزینش وحید ضیائی ) منتشر شد. این اثر مخاطبان بسیاری داشته و از آثار موفق در امانت کتاب کتابخانه های عمومی ست .
قصه‌های من و لیلا داستان های کوتاهی از مهین تاج جباری طوی معلم بازنشسته و لیلا فرید مربی کانون پرورشی ست که از قضا دانش آموزان دوره ابتدایی خانم جباری نیز بوده است و این دو با موضوع مشترک خاطرات دوران دبستان به خلق داستان های کوتاهی پرداخته اند.
مستشرقین و ادبیات : پژوهشی در باب شرق شناسان ادیب تالیف محمد فیاضی ست که باید اکنون او را حجت الاسلام فیاضی بخوانیم ! چرا که بعد ها به حوزه علمیه وارد شده و ملبس گشت . این کتاب تلاشی برای معرفی مستشرقینی است که در معرفی و تصحیح متون ادبی ایرانی کوشیده اند .
از آثار متفاوت دیگر این مجموعه کتاب « این کتاب بیست سال بعد کامل می‌شود : تلفیق شعر و عکس» اثر مصطفی شکیبا نویسنده و گرافیست اردبیلی ست . در این کتاب شکیبا که معلم دوره ابتداییست از دانش آموزان خود عکس گرفته و با متن هایی ادبی آمیخته است . نیمی از کتاب در قاب هایی خالی منتطر است تا بیست سال بعد دوباره به قاب دوربین مصطفی بیایند !
«سوری» نامی آشنا در فرهنگ و ادبیات فولکلور اردبیل است . دختری از دیار الموت که عاشق معلم – پسری اردبیلی شد و دل از دیار کند و نیم قرنی ست در کوچه پس کوچه های سرد اردبیل مشق نام محبوب می کند . اسطوره ی زنده ی عشق که شاعر بزرگ آذربایجان مرحوم عاصم اردبیلی او را در شعری ماندگار نمود . اینبار در رمان « هفتاد سال تنهایی » رباب مصلح به سراغ زندگی سوری رفت و با الهام از این زندگی تلخ عاشقانه داستانی خواندنی آفرید .
نویسنده ی کتاب «هشتصد و هشتاد و شش نکته در باب داستان نویسی» علی فرازمهر (ینجه دهی) خود یک قصه مجسم است. راننده ای دیپلمه که پشت رل کامیونش کتابخانه ای داشت و وقتی سراغ کلاس های ضیائی آمد اندزه ی یک چمدان نوشته داشت که پشت چراغ قرمز و در انتظار جاده ای بلند نوشته بود. فراز مهر بعد از این کتاب دو رمان دیگر نیز منتشر کرده است .
«چشمه باشی محله سینین ۳۷ا ینچی قاپیسی» به روایت مهین تاج جباری طوی نخستین اثر معلم بازنشسته ای بود که حالا در کلاس درس ادبیات خلاق دانش آموز دیروزش که از قضا پسر ارشدش نیز بود به روایت خاطرات محله ی پدری اش به زبان ترکی دست زد . مجموعه ای که از همان آغاز پرفروش بود و اردبیلی های زیادی خاطرات محله سرچشمه را از اوراق این کتاب گرفتند .
نبض باد مجموعه نخستین اثر شاعرانه ی دوزبانه نعیمه اسلامی شاعر و رمان نویس معاصر است . این مجموعه به فارسی و ترکی استامبولی طبع و منتشر شد . مقدمه ی کتاب به قلم وحید ضیائی ست .از این دست مجموعه شعر ها «حرفهای خیس» سید مهدی موسوی شاعر، طراح و از چهره های شناخته شده ی جهانی هنر گرافیک است.
اما یکی از پر افتخار ترین آثار مجموعه ادبیات خلاق که رنگ و بوی کاملا بومی داشته و علاوه بر رکود زنی فروش ( سه چاپ هزار تایی پیاپی ) به زبان های انگلیسی ، ترکی آذربایجانی و ترکی استامبولی ترجمه شد و کارگردان نام آشنایی چون کریم عظیمی ویدئو کلیپی از این اثر تولید کرد رمان « پشت چله خانه شیخ صفی» نوشته ی ساناز حاج محمد حسینی ست . اثری که به زندگی هنرمند نوازنده ای اردبیلی در بستر اتفاقات دهه سی شمسی پرداخته، رنگ بوی عاشقانه و فولکلور کتاب خوانندگان را مسحور می کند . این اثر نه تنها پر فروش بود بلکه تاثیر بسزایی در بومی نویسی نویسندگان دیگر اردبیلی گذاشت و در تغییر زبان ادبی و فنی داستان نویسی اردبیل به زبان عامه و مخاطب گیری بیشتر انجامید .
اما نوبت به تدوین اثری تئوری در خصوص آموزش نویسندگی رسیده بود .کتاب « تو هم می‌تونی یک نویسنده خوب شوی » ترجمه سویل محرم نژاد از کتاب آموزش نویسندگی خلاق کاترین کالتر ، با افزودن درس گفتار های کلاس ادبیات خلاق به آن یکی از اثار پرمخاطب در حوزه ی نویسندگی خلاق شد .
بعد از گذشت یک دهه از فعالیت این مجموعه رمان « از رودخانه گذشتیم» نوشته ی افسانه رحیمی شاعر و نویسنده به همراه کتاب شرح انگیزشی غزلیات حافظ ( مجموعه سخنرانی های وحید ضیائی با محوریت شعر درمانی ) باز به کوشش افسانه رحیمی منتشر شد که مقدمه ای برای برنامه های رادیویی دولت بیدار گشت که از رادیو فرهنگ پخش شده است .
«تا جایی نزدیک قلبت» مجموعه شعر نخست «فاطمه شاهنده» از شاعران سپید سرای ست که با نگاهی تازه به دنیای زنان و به‌خصوص زندگی اجتماعی و عاطفی ایشان، پرداخته است .
اثر دو زبانه دیگری که توسط جوان ترین مترجم ، شاعر مجموعه منتشر شد «از قصه‌ها می‌آمد» ترجمه ای انگلیسی از اشعار وحیدضیایی، به روایت فاطمه حقی بود. این کتاب دو زبانه‌ی فارسی وانگلیسی، با پنجاه و نه صفحه، توسط انتشارات درسنامه به چاپ رسید و مقدمه ی کتاب، توسط دکتر علی آرین نگاشته شده است .
در سال اخیر اما «دختر ساوالان : داستان کودک با موضوع دریاچه های شورابیل و سبلان » نوشته ی فاطمه اعظمی رویکرد ادبیات خلاق را به تولید آثار ادبیات کودک کشاند . اثری منحصر به فرد در حوزه ی گردشگری ادبی که بصورت دوزبانه (انگلیسی فارسی) منتشر شده و تصویر گر آن هنرمند معاصر شیرین مرزبان است .
مجموعه شعر « زخم سفید » سروده های آزاد«همایل حمزه پوز زارع» از هنرجویان کرج نشین ادبیات خلاق در اوایل همین سال رونمایی شد و بالاخره واپسین اثر مجموعه رمان «خیلی شبیه هستی » نوشته ی مریم اسمعیل زاده در حوزه ادبیات داستانی به زن و زندگی اجتماعی او در جامعه امروز پرداخته است . رمانی که با حضور محمود اکرامی فر و عبد الجبار کاکایی در اردبیل رونمایی شد و تا کنون بازتاب های مثبتی داشته است .
مجموعه ادبیات خلاق در ادامه روند تولید آثارادبی با موضوع «اردبیل» چندین اثر کودک و بزرگسال در دست تالیف دارد که بزودی خبر انتشارشان اعلام خواهد شد .
