تا چند سال قبل، ادبیات کودک و نوجوان سهم قابل توجهی از تولیدات فرهنگی و ادبی کشور را به خصوص در مجلات و نشریات تخصصی به خود اختصاص داده بود به طوری که این مجلات بین نوجوانان و کودکان دست به دست می‌شد، با این حال در یکی دو دهه اخیر انتشار مجلات و نشریات حوزه کودک و نوجوان به میزان قابل توجهی کاهش یافت.
واقع امر این است که مقوله فرهنگ و انتقال آن، موضوعی زمان بر است. این نشریات، نقش بسیار مهمی در انتقال و ترویج ارزش‌های اصیل اسلامی و ایرانی بین نسل‌های جوان تر داشته و مانع انقطاع بین نسلی در کشور می شدند. شاید اگر در یکی دو دهه اخیر به بخش ادبیات کودک و نوجوان توجه بیشتری می‌شد، امروز از تفاوت‌های فرهنگی با نسل‌های جدید این قدر متعجب و حیران نمی‌شدیم. با این حال به نظر می‌رسد اتقافاتی امیدبخش هرچند ناکافی در این حوزه در حال وقوع است و برگزاری دوره‌های اقلیم قلم را می‌توان از اتفاقات مثبت ارزیابی کرد.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران که به منظور برگزاری دوره آموزشی “اقلیم قلم” ویژه داستان‌نویسان شمالغرب در استان اردبیل به سر می برد روز دوشنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: هدف از برگزاری این دوره‌ها رعایت عدالت آموزشی در کشور است و در این راستا دور اول این دوره در سپیدان استان فارس برگزار شد و بعد از دوره فعلی در اردبیل، دوره‌های آتی در مشهد و خوزستان برگزار خواهد شد.
حامد محقق با بیان اینکه تلاش می‌کنیم همه علاقه‌مندان به نویسندگی و داستان را پوشش دهیم، گفت: آموزش‌های ارائه شده در این دوره‌ها مقدماتی نیست بلکه ویژه دارندگان تجربه داستان‌نویسی است و افراد برتر به دوره متمرکز آل جلال معرفی خواهند شد.
واحد کودک و نوجوان در خانه کتاب و ادبیات ایران دایر شد
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران اظهار کرد: دوره‌های آموزشی داستان نویسی و شعر را از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران دنبال می‌کنیم و از یک سال اخیر، حوزه کودک و نوجوان نیز به آن افزوده شده است.
محقق ادامه داد: دوره‌های کلک خیال و آل جلال، دوره‌های آشنایی برای اهالی شعر و داستان است که سال‌های متمادی در حاشیه جشنواره‌های شعر فجر و جایزه ادبی جلال آل احمد برگزار شده است و با توجه به انقطاع یا کاهش شمار نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان، تصمیم گرفته شد دوره‌های قاصدک را برای تقویت این بخش برگزار کنیم.
این فعال فرهنگی خاطرنشان کرد: این دوره که ویژه شاعران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان است، از یک سال قبل آغاز شده و تا امروز چهار یا پنج دوره متمرکز در شهرهای قم، تهران، استان مازندران و تفت یزد برگزار شده است.
محقق اضافه کرد: نبود آموزشگاه و ارائه آموزش‌های لازم به نویسندگان شعر و داستان کودک و نوجوان باعث کاهش تعداد نویسندگان و شاعران حوزه کودک و نوجوان شد و متاسفانه آموزش‌ها در این حوزه عمدتا به صورت غیررسمی بوده و شعر نیز در انجمن‌های ادبی رشد می‌یافت و از کلاس‌های تخصصی شعر کودک و نوجوان استقبال نمی‌شد.
کاهش مطبوعات کودک و نوجوان، ادبیات این حوزه را تضعیف کرد
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران اظهار کرد: در دهه‌های ۶۰،۷۰ و۸۰ مطبوعات کودک و نوجوان فعالی در کشور داشتیم اما در دهه ۹۰ تعداد نشریات حوزه کودک و نوجوان کم شد و مدل ارتباطی نشریات با مخاطبان و نویسندگان تفاوت پیدا کرد و این سبب شد نویسندگان جوان، جایی در این حوزه نداشته باشند.
محقق اضافه کرد: خیلی از نویسندگان این حوزه نخستین کارهای خود را در کیهان بچه‌ها چاپ می‌کردند و طی فرایندهای سختگیرانه ای اشکالات و ایرادات از سوی سردبیر یا مسئول صفحه کودک بررسی و رفع می شد و در انتها در این مجله به چاپ می‌رسید.
وی ادامه داد: از زمانی که این امکانات یعنی مطبوعات و نشریات حوزه کودک و نوجوان از این بخش گرفته شد، فرصت آموزش از علاقه مندان شعر و داستان کودک و نوجوان سلب شد. در عین حال پررنگ شدن فضای مجازی هم در این زمینه موثر بود.
این فعال فرهنگی اضافه کرد: با این حساب شاید الان جوان ترین شاعر یا نویسنده ای که برای حوزه شعر و داستان کودک و نوجوان کار می‌کند، حداقل ۴۰ سال دارد و این خوب نیست؛ بنابراین واحد تازه تاسیس کودک و نوجوان در معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، در راستای تقویت این بخش راه اندازی شده است.
وی با اشاره به حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی و شهید رئیسی از نمایشگاه کتاب و به ویژه بخش کودک و نوجوان نمایشگاه، گفت: تذکراتی که رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهور شهید برای تقویت این حوزه دادند و اینکه برای نخستین بار رئیس جمهور کشور در بخش کودک و نوجوان نمایشگاه کتاب حضور یافت ، بر اهمیت موضوع افزود و انتظار می رود حوزه کودک و نوجوان بیش از پیش مورد توجه مسئولان فرهنگی قرار بگیرد
درس فارسی، بار آموزش داستان نویسی را به دوش نمی‌کشد/ اقلیم قلم یک بزنگاه ادبی صحیح است
وحید ضیایی شاعر، نویسنده و مربی اردبیلی دوره آموزش اقلیم قلم نیز در خصوص این دوره آموزشی گفت: آموزش داستان نویسی اقلیم قلم، یک نیاز اساسی برای عموم مخاطبین به‌ویژه جوان‌ترهاست، یعنی آموزش ادبی به‌ویژه به‌صورت خلاقانه که نتیجه‌اش به شکل داستان و قصه نویسی خودش را نشان بدهد.
این پژوهشگر و منتقد ادبی در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: داستان نویسی باید از دوره ابتدایی توسط نظام آموزشی با استادان مجرب آموزش داده شود زیرا درس فارسی یا دستور زبان فارسی با آموزش نوشتن فرق دارد.
وی اضافه کرد: در ادوار گذشته، درس انشا و مجلات خاص ادبی آموزشی که کم هم نبودند، بار آموزش داستان نویسی را بر عهده داشتند و مجلات هم نقش بیشتری داشتند. در واقع تعاملی بین سردبیر و گروه آموزشی با دانش آموز ایجاد می‌شد و انگیزه نگارش می‌داد اما حالا اینها حذف شده اند یا شکل نظام‌مند و تخصصی خود را در حد جشنواره و واحد درسی غیرضروری پایین آورده اند.
به اذعان ضیایی ، دوره‌های اقلیم قلم، جای خالی آموزش تخصصی با حضور نویسندگان را پر می‌کند و استادان، بی واسطه با استعدادهای شناسایی شده به بحث و گفت و گو می‌پردازند واز این جهت اقلیم قلم یک بزنگاه ادبی صحیح است که باید توسعه پیدا کند.
این مربی داستان نویسی که از حدود ۱۴ سال پیش کلاس‌های “ادبیات خلاق” را در اردبیل برگزار می کند، گفت: در سال‌های اخیر در اقصی نقاط کشور کارگاه آموزشی داشته ام و این بار هم به دعوت خانه کتاب و ادبیات ایران با مبحث اسطوره و آرکی تایپ و کارکرد آن در بستر داستان نویسی بومی در خدمت هنرجویان دوره اقلیم قلم بودم.
ضیایی برگزاری دوره اقلیم قلم را برای نویسندگان حوزه کودک و نوجوان حائز اهمیت ارزیابی کرد و گفت: گفت و گو و تبادل تجربیات می‌تواند نقطه عطفی در زندگی هنری نوآموزان باشد و از این جهت به نظر می‌رسد نیاز مبرمی به این اتفاق‌ها و همایش‌ها داریم.
وی در خصوص مباحث ارائه شده خود در کارگاه های آموزشی گفت: در این دوره ها نگاهی کلی به بحث اسطوره‌های اقوام مختلف شده و ضمن معرفی کتاب‌های مفید مرجع برای مطالعه هنرجویان، در نهایت چند اثر داستانی بومی با توجه به این مولفه ها بررسی می شود.
این فعال فرهنگی یادآورشد:برای مثال در این دوره کتاب های “تقاص برادری” اثر ناصر نخزری مقدم از استادان داستان‌نویسی سیستان و بلوچستان و داستان “کوه مرا صدا زد” محمدرضا بایرامی نویسنده اردبیلی برای کارآموزان بررسی شد.
به گزارش ایرنا ، در راستای ترویج داستان نویسی و شناسایی استعدادهای فعال این بخش دوره های آموزشی اقلیم قلم در سال های اخیر در سطح کشور برگزار شده است.
در این رابطه نخستین دوره آموزشی اقلیم قلم برای استان‌های مرکزی با مرکزیت استان فارس در سپیدان برگزار شد، دوره شمال غرب به مرکزیت استان اردبیل، دومین دوره آموزش اقلیم قلم بود و سومین دوره برای شرق کشور در مشهد و برای جنوب کشور در خوزستان تا پایان نیمه نخست سال جاری برگزار خواهد شد.
به گفته معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران ، ارتباط داستان نویسان حاضر در این دوره ها بعد از برگزاری همچنان با استادان فن برقرار می‌ماند و این افراد داستان‌های خود را به استادان می‌فرستند و پس از نقد و بررسی دوباره تحویل می‌گیرند تا به مرحله انتشار کتاب برسد.
هر چند برگزاری دوره هایی همچون اقلیم قلم می‌تواند زمینه شکوفایی استعدادهای داستان نویسی در مناطق مختلف کشور را فراهم سازد، در عین حال نباید فراموش کرد که حوزه شعر و ادبیات کودک و نوجوان در یکی دو دهه اخیر مغفول و مظلوم واقع شده است.
به نظر می‌رسد متولیان حوزه فرهنگ و ادبیات کشور باید ضمن کنار زدن غبار فراموشی از این حوزه از ظرفیت‌های ابزارهای جدید ارتباطی استفاده کرده و فضای بهتر و مساعدتری برای انتقال ارزش های دینی و ملی فراهم کرده و مانع از تداوم انقطاع فرهنگی بین نسلی شوند.
