VAHID ZIAEEa, MAREFAT FEIZI KHANGHAHb
aUniversity of Applied Science and Technology (UAST), İRAN
aIslamic Azad University of Zahedan Branch, İRAN.
b Sakarya University, TURKEY
ÖZET
Atasözleri, en eski edebi türlerden biri olarak, avamdan eğitimliye kadar tolumun genel kullanımında rahatça dile getirilen ve yaygın kullanılan, herhangi bir toplumun değerleri, gelenekleri, alışkanlıkları ve kültüründen genellikle melodik ve akılda kalıcı kısa alıntılardır. Atasözleri hikâye ve masallardan bile önce bir diyardan diğerine aktarılmış olup yeni bölge dilinde ve kültüründe bazen olduğu gibi bazen de yeniden yaratılmış olarak karşımıza çıkar. Toprakların kültürel, sosyal, ekonomik ve politik ilişkileri ne kadar büyükse, atasözlerinin etkisi de o kadar büyük olur. Bir atasözünün etkisi, bir toplumdaki insanların bireysel ya da kitlesel kimlik saygısını hedef alabilir ya da tam tersine onları gururlandırabilir. Atasözleri tüm gelenek ve alışkanlıkları çok kısa ve melodik bir şekilde ele alan ve bir toplumun kültürünün, geleneklerinin ve göreneklerinin tam bir aynası olan eski bir kitlesel epistemoloji biçimidir.
Azerbaycan Türk kültürü ve edebiyatı geniş kültürel, edebi ve sosyal ilişkileri içinde farklı tarihsel dönemlerde eski ve uzak etkileşimlerde bulunmuştur. Öyle ki, bazen bu birliktelik o kadar açık ve okunabilir hal almış olup hangisinin önce geldiğini çıkarmak oldukça zordur. Başka değişle hangi atasözünün ilk olarak hangi topraklarda yaratıldığı sorusudur. Azerbaycan ve Anadolu bölgesi sakinlerinin kültürel ve tarihi yakınlığı, siyasi ilişkileri ve sürekli birbirlerinin ülkelerine göç etmeleri bu önemli konuyu daha ehemmiyetli kılmaktadır. Bu ortak özelliklerin en önemlilerinden biri, iki bölgenin lehçeleri ve sözcükleri tarafından yıllar boyunca biraz eşleşip değişen, ancak altyapıları aynı olan ortak köklere ve aynı temalara sahip atasözleridir. Bu çalışmada Azerbaycan ve Türkiye atasözlerinde meydana gelen benzerlikleri ve bazen dilsel ve iklimsel değişiklikler incelenmiş olup sonuç olarak bu topraklar halkının birçok kültürel ve edebi ortak yönleri ortaya çıkarılmıştır. Öyle ki ortak ritüeller ve folklorik yönleri kendisini iyice göstermiştir.
Anahtar Sözcükler: Atasözü – Azerbaycan Türk Edebiyatı – Anadolu Türk Edebiyatı – Folklor – Dil
